Szkoła Podstawowa w Siedliskach Bogusz

Drodzy Rodzice!

Serdecznie zapraszam do kącika logopedycznego. Znajdą tu Państwo: porady, artykuły, ciekawostki z dziedziny logopedii

a także propozycje ćwiczeń i zabaw usprawniających wymowę. 

Mariola Czapla - szkolny logopeda 

 

 ROZWÓJ MOWY DZIECKA

Prawidłowy rozwój mowy dziecka wpływa na globalny rozwój jego osobowości oraz odgrywa ważną rolę w kontaktach społecznych człowieka z innymi ludźmi. Dlatego rozwój mowy jest jedną z najważniejszych umiejętności jaką zdobywają dzieci. Dziecko poznaje otaczający świat dzięki rozumieniu mowy, a umiejętność mówienia pozwala mu wyrazić swoje spostrzeżenia, uczucia i emocje. Rodzice mogą zapewnić dziecku optymalne warunki dla prawidłowego rozwoju mowy już od momentu jego narodzin. Najdłużej przebywaja z dzieckiem, więc mają największe możliwości wpływania na jego rozwój. Stanowią również wzór, który dziecko będzie próbowało nasladować. 

Każde dziecko rozwija się indywidualnie - a więc ma różne tempo m.in. kształtowania mowy. Jednak szczególne znaczenie w rozwoju mowy przypada na okres pierwszych sześciu lat. 

Autorzy najczęściej rozwój mowy dzielą na cztery okresy: 

I. okres melodii (od urodzenia do pierwszego roku życia)

II. okres wyrazu ( od pierwszego do drugiego roku życia)

III. okres zdania (od drugiego do końca trzeciego roku życia)

IV. okres swoistej mowy dziecięcej (od trzeciego do siódmego roku życia) 

Znajomość tej reguły jest zasadniczą sprawą, gdy chcemy mówić o opóźnionym rozwoju mowy. Małe dziecko po urodzeniu powinno dać krzykiem znać o swojej chęci do życia. 

• 1 rok - komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku, gurzy, gaworzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba
• od 1 do 2 lat - używa prawie wszystkich samogłosek z wyjątkiem nosowych (ą,ę). Wypowiada się jednowyrazowo np. pomidor- midol, kaczka-kaka, babcia-baba itp.
• 3 lata - porozumiewa się prostrymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski.
• 4 lata - wymawia głoski s, z,c, dz. Mowa ulega dalszemu doskonaleniu.
• 5-6 lat - wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r.
• 7 lat - ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia. 

 

 

Kiedy do logopedy?

Które dziecko powinno korzystać z pomocy logopedy?

Kiedy należy zgłosić sie do logopedy?

Najnowsze badania statystyczne pokazują, że co trzecie dizecko w wieku przedszkolnym wymaga zindywidualizowanej opieki logopedycznej. Wizyta u logopedy jest niezbędna w przypadku, jeśli rodzic zauważy, że rozwój mowy dziecka jest nieprawidłowy, odstający od rówieśników, a także, kiedy dziecko nieprawidłowo wymawia pewne głoski. Korygowanie wad wymowy lub powodujących je wad zgryzu czy wad anatomivznych jest bardzo ważne, gdyż niewyleczone wady mogą utrudniać dziecku przyswajanie pisania i czytania. 

Pierwszym sygnałem jest opóźniony rozwój moay - zarówno późniejsze pojawienie się pierwszych słów, zdań, jak i powolne tempo ich przyrostu. Dziecko, które dłużej  niż inne używa prostych dwusylabowych słów, słowa wielosylabowe zniekształca, zdania buduje nieudolnie, co często powoduje zmianę ich sensu - wymaga interwencji logopedycznej . 

Wadą wymowy, z której dziecko nie wyrośnie, i którą tzreba korygować jest seplenienie, a w przypadku dzieci jest to najczęściej seplenienie międzyzębowe. Polega ono na nieprawidłowej realizacji głosek [s,z,c,dz], na wsuwaniu języka między zęby podczas ich artykulacji. Przyczyną może być osłabienie mięśni języka, co koryguje się za pomocą ćwiczeń wymowy lub zbyt krótkie wędzidełko języka, co także wymaga ćwiczeń, a w niektórych przypadkach także zabiegu podcięcia wędzidełka. Seplenienie moży być również wywołane krzywym zgryzem, który trzeba korygować u ortodonty lub zespołem trzeciego migdałka, który wyamga wizyty u laryngologa. 

Wady wymowy u dzieci wynikają częstoz nieprawidłowej budowy narządów mowy, które trzeba korygować. W przeciwnym razie wada będzie się pogłębiać. 

 

Rodzicu zadbaj o mój prawidłowy zgryz!

  

Nie pozwalaj bym podpierał żuchwę.

NAUCZ mnie nabierać powietrze nosem i wydychać ustami.       

Spraw, abym zawsze podczas zabawy zamykał usta.

OBSERWUJ tę czynność także podczas snu.

STARAJ się oduczyć mnie nawyku ssania palca, wargi itd.

NIE POZWALAJ abym obgryzał paznokcie, ołówki lub inne przedmioty!

Układając mnie do snu, PODKŁADAJ mi pod głowę NIEWIELKĄ poduszkę.

Przypominaj abym po każdym posiłku mył zęby!

Kiedy zasypiam nie podawaj mi do picia słodkich płynów.

 

 KUCHENNA LOGOPEDIA

Oto przykłady przyjemnych ćwiczeń, które można wykorzystać do usprawniania aparatu mowy. Jeśli chcesz, by Twoje dziecko miało sprawny język, wargi, policzki i podniebienia miękkiego.  Wykorzystaj czas spędzony w kuchni, podczas przygotowywania posiłku i zachęcaj je do następujących ćwiczeń:

1. Jedzenie paluszków bez przytrzymywania ich dłonią.

2. Wciąganie makaronu spaghetii bez użycia sztućców. 

3. Trzymanie zębami i wargami lekkich produktów na małej plastikowej łyżeczce. 

4. Picie jogurtu lub gęstego soku przez słomkę. 

5. Lizanie czubkiem języka dużych lizaków. 

6. Zlizywanie czubkiem języka rozsmarowanego na talerzu dżemu, nutelli itp. w kształcie np. koła, serca.

7. Przysysanie i przenoszenie za pomocą słomki różnych lekkich produktów spożywczych z jednej miseczki do drugiej np. kulek czekoladowych. Słomka powinna być przytrzymywania środkiem ust i nie powinna być przygryzana. Przenoszone przedmioty powinny być większe niż średnica słomki, by dziecko się nimi nie zachłysło!

8. Zbieranie czubkiem języka z talerza pojedynczych ziarenek ryżu preparowanego. 

9. Oblizywanie ust posmarowanych miodem, dżemu itp. 

 

 

Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego 

 

 

Rotacyzm

Głoska [r] jest dźwiękiem trudnym pod względem artykulacyjnym. Pojawia się zwykle najpóźniej w zasobie dźwiękowym dziecka, czasem dopiero między 5 a 6-tym rokiem życia, co można uznać za prawidłowość, zwłaszcza w przypadku, gdy dziecko zaczęło mówić stosunkowo późno. Wcześniej bywa ona zastępowana kolejno przez głoski [i], [1], które są formami rozwojowymi głoski [r].

Głoska [r] powstaje wskutek szybkich i delikatnych uderzeń czubka języka o wałek dziąsłowy, znajdujący się za górnymi zębami. Prawidłowe jej tworzenie następuje wówczas, gdy język pozostaje szeroki, a jego boki dotykają zębów trzonowych, przyjmując pewną, stałą pozycję, przy czym środkowa, a zwłaszcza przednia, część języka powinna być ruchliwa i elastyczna. Tak więc głoska [r] powstaje wskutek szybko następującego po sobie zamykania i otwierania rezonatora artykulacyjnego za pomocą wibrującego czubka języka. Wargi są przy tym lekko rozchylone, podniebienie miękkie jest uniesione i zamyka drogi do jamy nosowej.

 Metody terapii

W większości przypadków rotacyzmu prowadzi się ćwiczenia wstępne, których celem jest doprowadzenie do wibracji czubka języka. Do podstawowych ćwiczeń języka należą:

1. Rozciąganie języka leżącego swobodnie w jamie ustnej tak, aby jego boki dotykały zębów trzonowych, a następnie wysuwanie szerokiego języka.
2. Ujmowanie brzegów języka między zęby trzonowe i delikatne żucie.
3. Układanie szerokiego języka i wykonywanie wdechów i wydechów przy lekko rozchylonych wargach.
4. Ujmowanie brzegów języka między zęby trzonowe i unoszenie jego czubka do wałka dziąsłowego.
5. Liczenie górnych, a następnie dolnych zębów.
6. Masaż języka przez wysuwanie go i wsuwanie przez lekko zbliżone zęby.
7. Zdmuchiwanie skrawków papieru z czubka języka.
8. Unoszenie szerokiego języka za górne zęby.
9. Kląskanie językiem.
10. Szybkie i delikatne wymawianie dziąsłowych głosek [t] i [d] oraz [t] [d] [n] przy znacznym otwarciu ust.

 Metody substytucyjne (modyfikacje fonetyczne wprowadzające)

Są to sposoby przekształceń fonetycznych (modyfikacji), które umożliwiają przekształcenie dźwięków pomocniczych (łatwych dla pacjenta) w wywoływaną głoskę [r].

1. Przekształcanie [r] z dziąsłowego [d]:

   Język musi być luźny, szeroki, uniesiony wysoko i napięty w tylnej części. Głoska pomocnicza [d] musi być tworzona lekko i delikatnie, aby mogła być przekształcona w [r].

   Delikatne tworzenie [d] możemy osiągnąć albo odwołując się do wyobraźni dziecka, albo polecając nucenie znanych melodyjek za pomocą dźwięku [d]. Toteż nie polecamy dziecku powiedz (d), gdyż wówczas powstanie głoska z niepożądanym, pełnym zwarciem, ale odwołujemy się do wyobraźni mówiąc wyobraź sobie, że chcesz powiedzieć (d).

   Oprócz spełnienia tych warunków należy pamiętać o odpowiednim otwarciu ust oraz silnym wydechu z intencją wprawienia w wibrację czubka języka, aby doprowadzić do wytworzenia [r], zbliżonego brzmieniowo do naturalnego „r”.

2. Wymawiamy lekko i delikatnie sylaby [te-de], przy czym podczas wymowy głoski [d] (dziąsłowej) czubek języka powinien stykać się z dziąsłami; samogłoski zaś są tworzone bardzo cicho i krótko. Stale pamiętamy o tym, aby język był rozluźniony i szeroki.

3. W czasie tworzenia pomocniczego dźwięku [l] szybko poruszamy palcem wskazującym pod czubkiem języka dziecka: język musi być rozluźniony, policzki przyciśnięte.

4. W czasie przedłużania dźwięku pomocniczego [ź] opuszczamy energicznie szczękę dolną. Innym, trudniejszym sposobem jest potrącanie palcem wędzidełka podjęzykowego w czasie wymawiania [ź]. Skorygowanego dźwięku [r] nie staramy się wymawiać w izolacji, lecz łączymy go początkowo z głoskami zwartymi bezdźwięcznymi, a mianowicie: pda, tda, kda, przy czym [d] ma być jedynie zaznaczone. Następnie wymawiamy w podobny sposób wyrazy: [planie], [tdava], [kdova]. Następnie utrwalamy [r] w sylabach i wyrazach, w których występuje ono po kolejnych spółgłoskach [p, b, d, t, g, k, x, m, f, v, ś, ź, s, z, ś, ź].

Istnieją jeszcze inne, często stosowane w praktyce logopedycznej metody, w których dźwiękami pomocniczymi są głoski [t] i [d]. We wszystkich tych ćwiczeniach ważne jest prawidłowe, tj. delikatne tworzenie głosek pomocniczych oraz intencja wprawienia w wibrację czubka języka:

1. Wymawiamy połączenia [teda] najpierw w tempie wolnym, a następnie coraz szybciej, przy czym [e] wymawia się krótko i delikatnie, natomiast [a] z naciskiem i przedłużeniem. Wskutek tego postępowania otrzymamy sylabę [tra] z dźwiękiem [r) zbliżonym do prawidłowego [r].

2. Powtarzamy w szybkim tempie połączenia [tdt - tdt]... oraz [dtd - dtd]... z tym, że dźwięk [t] ma być tworzony energicznie i z ekspresją, natomiast [dj bardzo delikatnie. W podobny sposób można również wymawiać połączenia [bda, bdo, bdu] z możliwie najkrótszym i delikatnym [d].

3. W połączeniu [deda] [e] wymawiamy krótko i bez ekspresji, natomiast [a] długo i z przyciskiem. Następnie utrwalamy [r] w sylabach [dra, dro, dru, dra, dry] oraz w wyrazach: [drabina, droga-, drut] itp.

4. Wymawiamy najpierw szeptem i bardzo swobodnie [t]... [d]..., a następnie [t], [d], [n] z wyraźną pauzą między [t, d] a [n]. Następnie wymawia się takie wyrazy, jak np. [trava], [trepy], w których zamiast [r] będzie wstawiony dźwięk [d], przy czym nagłosowe [t] w tych wyrazach powinno być wyróżnione, a [d] nieco słabsze, jednakże obydwa dźwięki tworzymy przy maksymalnie ograniczonych ruchach języka. Jeśli dziecko umie wymawiać prawidłowo ćwiczone wyrazy w tempie wolnym, przechodzimy do coraz szybszego wymawiania, zbliżając się tym sposobem coraz bardziej do prawidłowego [r].

5. W pracy z małymi dziećmi stosuje się często metodę polegającą na wstawianiu przed [d] delikatnego, krótkiego [e]. I tak, ćwicząc [ed, ed, ed]. Powstaje przy tym jednouderzeniowe [r], które można od razu ćwiczyć w nagłosie (na początku słowa) wypowiadanie wyrazów zachowując następującą kolejność samogłosek, występujących po [r): [a, e, y, u, o], a więc [rak, ryk, ruch, rok].

6. W miejscu, gdzie powinna występować głoska [r], wstawiamy podwójne [dd], wymawiając np. [bddat] brat, [bddanie] pranie, [tddawa] trawa, itd.

7. Podnosimy rozluźniony język do podniebienia twardego i lekko dotykamy go, po czym nabieramy dużo powietrza przez nos, a wydychamy szybko i mocno przez usta. Silne uderzenie strumienia wydychanego powietrza może spowodować, że czubek języka zacznie drgać „porwany” niejako siłą strumienia wydychanego powietrza.

8. Przy dość szeroko otwartych ustach przyciskany przednią część języka do górnych zębów (siekaczy i kłów), co uniemożliwi wypływ powietrza, przy czym logopeda lub samo dziecko dotyka palcem brzegu języka od spodu. Nabieramy powietrza przez nos i silnie wydychamy przez usta. Silny strumień powietrza wydechowego spowoduje, że palec zostanie wypchnięty, a czubek języka ześlizgnie się po wałku dziąsłowym i zacznie wibrować.

Czy można zapobiec rotacyzmowi?

By zapobiec ewentualnym opóźnieniom w wymowie R, zwracając się do malca nie należy seplenić ani zdrabniać – chodzi o to, by jak najszybciej poznał on wzorce prawidłowej wymowy i intuicyjne próbował je naśladować.

Z 2-4 letnim dzieckiem można też już bawić się w różne zabawy przygotowujące do wymowy głoski R. Ich celem jest m.in. wzmocnienie mięśni języka i przygotowanie go do wypowiadania trudnych dźwięków. Nie są trudne: z maluszkiem można bawić się np. w dotykanie językiem do nosa, czy rysowanie jego czubkiem obrazków na podniebieniu, dotykanie końcem języka na zmianę podbródka i nosa, unoszenie czubka języka do dziąseł z jednoczesną wymową głoski D lub L, czy dotykanie językiem górnych zębów od środka i z zewnątrz, mlaskanie, a nawet dynamiczne wypowiadanie głosek: „lalalalalala”, czy „ddddddddd”.

 

 

 

WSKAZÓWKI LOGOPEDYCZNE DLA RODZICÓW

Istotnym elementem profilaktyki wad wymowy jest świadomość Rodziców i najbliższego otoczenia dziecka. Poniżej prezentuję tzw. przykazania logopedyczne:
 

1. ZWRÓĆ UWAGĘ NA SPOSÓB ODDYCHANIA DZIECKA. Wdech i wydech przy spoczynku lub milczeniu powinien się odbywać przez nos. Jeśli przy oddychaniu dziecko ma otwartą buzię, powinno Cię to zaniepokoić.
2. BY DOBRZE MÓWIĆ, TRZEBA DOBRZE SŁYSZEĆ. Jeśli musisz powtarzać polecenie lub prośby kierowane do dziecka, sprawdź Jego słuch.
3. MÓWIĄC DO DZIECKA, NIE SPIESZCZAJ FORM WYRAZÓW. Tylko właściwa wymowa i zachowanie poprawnych form gramatycznych dadzą pożądany efekt w postaci prawidłowej wymowy.
4. ZWRÓĆ UWAGĘ NA BUDOWĘ JĘZYKA, WARG, POLICZKÓW, PODNIEBIENIA (miękkiego i twardego) oraz JĘZYK. Jeśli masz wątpliwości co do ich wyglądu, ułożenia, wielkości czy ruchliwości, udaj się do specjalisty po konsultację.
5. UCZ DZIECKO GRYZIENIA od momentu, gdy tylko zaczniesz podawać pokarmy stałe. Gryzienie marchewki, jabłka, skórki od chleba wpływa na prawidłowe połykanie pokarmów, ułożenie zębów i żuchwy oraz prawidłowe ruchy języka.

6. CODZIENNIE CZYTAJ DZIECKU NA GŁOS, przynajmniej 20 minut, dziecko poprawia swoją wymowę, doskonali ją, starając się naśladować to, co słyszy od otoczenia. Dzięki głośnemu czytaniu dorosłego dziecko także wzbogaca swoje słownictwo, ćwiczy pamięć werbalną, zdolność koncentracji uwagi, umiejętność budowania zdań.
7. PODCZAS CZYTANIA NIECH TWOJE DZIECKO OPOWIADA treść ilustracji, naśladuje różne odgłosy (np. szum wiatru, pukanie, odgłosy zwierząt). Wyrazy dźwiękonaśladowcze są doskonałym ćwiczeniem usprawniającym narządy artykulacyjne, przygotowują dziecko do wymowy kolejnych głosek.

8. ZACHĘCAJ DZIECKO DO NAUKI WIERSZY NA PAMIĘĆ ORAZ RYMOWANEK. Jest to doskonała forma ćwiczeń utrwalających wyrazistą wymowę. Rytm i koordynacja mają ogromne znaczenie dla rozwoju, płynnej zrozumiałej mowy.

9. WPROWADŹ DO ZABAWY GIMNASTYKĘ BUZI I JĘZYKA. Ćwiczenia logopedyczne nie muszą być nudne! Niech to będzie zabawa dla Ciebie i dziecka. Dodatkowo będzie to czas, jaki spędzicie razem i to już jest sukces. O tym, jak prowadzić tę gimnastykę, porozmawiaj z logopedą dziecka. On udzieli Ci fachowych wskazówek.

10. ĆWICZENIA WYKONUJCIE SYSTEMATYCZNIE. Tylko wtedy przyniosą one oczekiwany efekt. Ćwiczyć można zawsze i wszędzie, nie musi się to odbywać w wyznaczonym, ustalonym czasie. Jest to nawet niewskazane, gdyż dziecko nie powinno traktować takich ćwiczeń jak obowiązku.

11.STARAJ SIĘ BY ROZMOWA BYŁA PRZYJEMNOŚCIĄ.  Unikaj nieustannego poprawiania wymowy dziecka. Dziecko ciągle upominane wycofuje się z kontaktów słownych. 

12. OGRANICZ OGLĄDANIE TELEWIZJI. Przekaz telewizyjny jest mało zrozumiały dla dziecka, zaburza myślenie logiczne oraz może być przyczyną dysleksji. Jeśli już staraj się wybierać wartościowe programy. Bądź  zawsze zorientowanym, co dziecko ogląda. Nie zostawiaj włączonego telewizora, jeżeli nikt go nie ogląda.

13. DBAJ O MOCNĄ WIĘŻ EMOCJONALNĄ. Głaskaj, przytulaj, chwal dziecko. Zachęca to do kontaktów werbalnych.

14. DBAJ O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ RUCHOWY. Zachęcaj do biegania, wspinania się po drabinkach, jazdy na hulajnodze, rowerze, rolkach. Usprawniaj motorykę palców, poprzez wydzieranie, naklejanie, lepienie z plasteliny, malowania, rysowanie.

15. STARAJ SIĘ BY ZABURZENIE MOWY ZOSTAŁO USUNIĘTE PRZED PODJĘCIEM NAUKI SZKOLNEJ.  Uchroni to dziecko przed otrzymywaniem niższych ocen, wyśmiewaniem przez rówieśników-stresem.        

 

 

Ćwiczenia utrwalające głoski [k, k’, g, g’]

 

I. Ćwiczenia utrwalające prawidłową wymowę głoski [k] 

1. Utrwalamy głoskę [k] w sylabach: 

ka,ko,ku, ak, ok, ik, yk 

aka, oko, uku, ako, aku, oka, oku, 

uka, uko, ika, iku, iko, yku, yko, yka.  

1.     Utrwalamy głoskę [k] w wyrazach: 

    -w nagłosie:  kapa, kanapa, kawa, kasa, kabel, kamień, kalosze, koc, koń, kosa, koza, kolej, komin, kowal, kolacja, kopalnia, kolonia, korale, koszula, kefir, kęs, kępa, kula, kura, kuźnia, kuchnia 

-w śródgłosie: bajka, balkon, foka, jajko, lalka, ławka, mleko, oko, okno, piłka, pokój, pułapka, ukłon, puka, pakuje 

  -w wygłosie:  bak, bałwanek, lejek, lek, lok, mak, niemowlak, obok, ołówek, pająk, palnik, pilnik, pyłek, wek, wnu 

    -występującą dwukrotnie: kajak, kakao, kalka, kawka, kamionka, kamyk, kanapka, klamka, klepka, kminek, kok, kolanko, kolebka, kolejka, konewka, konik, kubek, kujawiak, lekko, pakunek 

2.     Utrwalamy głoskę [k] w zestawieniach dwuwyrazowych: 

bok konia, obok kamienia, pyłek konwalii, 

kulawy koń, koło kamienia, kula kowala, komin kopalni, kulawa koza, 

kilka pakunków, kolebka komików, kłak konika 

3.     Utrwalamy głoskę [k] w zdaniach: 

Kukułka w kółka kuka. 

Kamil kupił kabel. 

Kowboj klepie konia. 

Kino klubowe jest koło kolumny. 

W pokoju jest kanapa. 

W pokoju jest kanapa. 

W kabinie kąpielowej pękł kafelek 

4.     Materiał do ćwiczeń głoski [k], w których występują głoski detalizowane oraz [r] 

kabanos, kaczor, kamera, kara, karmel, karp, kura, akacja, beksa, cyrk, laska, sarenka, sroka, szynka, berek, boczek, burak, cukierek, serek, sernik, sok, sznurek, kaczka, kamizelka, kanarek, klocek, kluczyk, korek, kreska, krówka, 

karabin Karola, kościół katedralny, kosz kuzyna, kolacja kolarza, kulawy osiołek, kosz kanapek, klub lalek, klasa dziewczynek, kara nauczycielek, kolorowy obrazek, kubek kefiru, bek kozy, pazurek kanarka, kawałek kury, skok konia, zamek króla, kołyska niemowlaka, kark krówki, karmnik królika, 

Mechanik wykrył defekt silnika. 

Jacek wykpił Jurka. 

Sarenka skryła się w lesie. 

Łukasz czeka na koniec lekcji. 

Kawa z mlekiem jest moim przysmakiem. 

Kukułka ciągle kuka. Kamil kupił kolorowy koc. 

Kasia kołysze lalkę w kołysce. 

5.     Materiał do ćwiczeń rozróżniających głoski [k] i [t] – (dopiero teraz włączamy głoskę [t]) 

kaptur, kapusta, apteka, butelka, siatka, kostka, kartka, kurtka, truskawka, klamka, kotek, kwiaty, lotka, płotek, motylek, nitka, atakuje, dotyka, plotkuje, 

konie-tonie, kania-tania, Kuba-tuba, kuli-tuli, kaczka-taczka, korba-torba, kura-tura, ten kawał, ta kanapa, tania kawa, tata kowala, tu kolumna, telefon kolejowy, tył konia, tajny klub, tona kawy, tani keks, trener kolarzy, tajna komisja, 

Kobieta dotyka aktówki. 

Ptak atakuje motyla. 

Kotek pije mleko. 

W klatce jest kanarek. 

Matka tka makatkę dla Natki. 

Tatko tynkuję aptekę. 

Kot wykopał dołek w piasku. 

Altanka jest pełna kwiatków. 

Katarzyna jest plotkarką. 

Kotek Tolka wyskoczył na stołek. 

6.     Zagadki 

Jestem biała, szara, ruda albo czarna. Niosę smaczne jaja, lubię dziobać ziarna. 

Choć go nikt nie uczył, bardzo ładnie mruczy. Pośród nocnej ciszy poluje na myszy. 

Ten biały napój daję nam zdrowie. Nie możesz zgadnąć? Kotek ci powie... 

Łatwo mnie poznacie, gdy wspomnicie bajkę. Chodziłem tam w butach
i paliłem fajkę. 

II. Ćwiczenia utrwalające prawidłową wymowę głoski [k’] 

1.     Utrwalamy głoskę [k’] w sylabach: 

kia, kio, kiu, kie, aki, uki, eki, yki, oki, ki 

akia, okio, ukiu, akio, akiu, okia, okiu, 

ukia, ukio, ikiu, ykio, ykia. 

2.     Utrwalamy głoskę [k’] w wyrazach: 

-w nagłosie: 

kieliszek, kielnia, kiełbasa, kiermasz, kierowca, kierownik, kierunek, kieszeń, kij, kilof, kineskop, kino, kiosk, kiszony, 

-w śródgłosie: 

Ankieta, bankier, brykiet, bukiet, cukierki, kobieta, kukiełka, lakier, likier, mankiet, okienko, orkiestra, paznokcie, rakieta, sukienka, 

3.     Utrwalamy głoskę [k’] w zestawieniach dwuwyrazowych: 

bankiet bankierów, szerokie sukienki, lakierowany paznokieć, słodkie cukierki, cienkie kiełbaski, kiepski bukiet, makieta kiosku, kieszonkowa ekierka, 

III. Ćwiczenia utrwalające prawidłową wymowę głoski [g] 

1.     Utrwalamy głoskę [g] w sylabach: 

ga, go, gu, 

aga, ogo, ugu, ago, agu, oga, ogu, 

uga, ugo, iga, igu, igo, ygu, ygo, yga. 

2.     Utrwalamy głoskę [g] w wyrazach: 

-w nagłosie: 

gapa, ganek, garnek, gazeta, gorący, gołąbek, góra, gumka, guzik, gęś, gąbka, gama, gmina, głowa, golf, gubi, gumowy, goły, 

-w śródgłosie: 

bagno, bogowie, flaga, igła, noga, mgła, ogon, papuga, poligon, toga, ulga, uwaga, waga, biega, pomaga, uboga, wagon, 

- występującą dwukrotnie: 

gałgan, Głogów, gongowy, 

3.     Utrwalamy głoskę [g] w zestawieniach dwuwyrazowych: 

kogel - mogel, gliniana gleba, główny gajowy, głowa gołębia, uboga gmina, wilgotna nogawka, garnek grochu, gruba igła, wagon węgla, gęsta mgła, gorący garnek, gorączka Grzesia, 

4.     Utrwalamy głoskę [g] w zdaniach: 

Gaweł goni Jagnę po bagnie. 

Waga wymaga uwagi. 

Aga gotuje leguminę. 

Bogna pielęgnuje jagnię. 

Wygoiła się noga papugi. 

5.     Materiał do ćwiczeń rozróżniających głoski [g] i [d] 

gęby-dęby, goły-doły, gaj-daj, dwa gołębie, gumowa drabina, dom gajowego, dawne gminy, gotowana dynia, główne danie, dawne gale, 

Bogdan, gady, godło, gondola, jagoda, Magda, migdał, pogoda, wygoda, głodna, 

Długie są gawędy gaduły. 

Bogdan odgadł zagadkę. 

Od tygodnia w Gdyni jest ładna pogoda. 

To gondola wygląda na wygodną. 

Gosia ma domek dla lalek. 

Magdę boli gardło. 

6.     Zagadki 

Gdy do szycia mam siada, do uszka jej nitkę wkłada. 

W głębi ziemi ukryty. Przez górnika wydobyty, daje ciepło moc i światło,
a nazwę – odgadniesz łatwo. 

W każdej wsi jest taki budzik, który co dzień budzi ludzi. Budzik chodzi, łapką grzebie. Choć nie czesze się , ma grzebień... 

IV. Ćwiczenia utrwalające prawidłową wymowę głoski [g’]          

1.     Utrwalamy głoskę [g’] w sylabach: 

gia, gio, giu, gie, agi, ugi, egi, ygi, ogi, 

agia, ogio, ugiu, agio, agiu, ogia, ogiu, 

ugia, ugio, igiu, ygio, ygia. 

2.     Utrwalamy głoskę [g’] w wyrazach: 

-w nagłosie: 

Gienka, giełda, gierki, giermek, gigant, gil, gilotyna, gimnastyka, gips, gitara 

-w śródgłosie: 

angina, bagienko, biologia, bagietka, bogini, cegiełka, figiel, higiena, igiełka, magia, nogi, ogień, ogień, szwagier, węgiel, żagiel, zgięty. 

3.     Utrwalamy głoskę [g’] w zestawieniach dwuwyrazowych: 

nagie nogi, igiełka Gieni, zgiełk giełdy, wygięty żagiel, nagietki szwagierki,